Een wegzakkend dorp onderheien

Onze expertise op het gebied van coördinatie van kabels en leidingen wordt niet alleen ingezet bij grote infraprojecten zoals wegverbredingen of de aanleg van tunnels, maar ook wanneer de openbare ruimte van een wegzakkend dorp op een betonplaat wordt gezet.

Het dorp De Kanis is gebouwd op slappe veengrond, waardoor alles wat niet direct op de zandlaag (pleistocene) is gefundeerd behoorlijk is verzakt, soms bijna een meter. De gemeente heeft besloten om een gefundeerde betonconstructie aan te brengen in de volledige openbare ruimte in het dorp om zo verzakkingen tegen te gaan. Dit betekent ook dat alle straten in het dorp open moeten worden gegraven en werkvoertuigen door de straten rijden. Een enorme invloed op zo’n klein dorp.

Om de onderheide betonconstructie te bouwen, moesten eerst alle kabels en leidingen worden verlegd naar een plek buiten de openbare ruimte. Deze aanpak was noodzakelijk om het werk efficiënt uit te kunnen voeren en een enorme hoeveelheid faseringen en onderbrekingen te voorkomen. Toch was de impact op de projectuitvoering en op de gemeenschap enorm. Collega Rudi Zoet is namens de gemeente Woerden betrokken als adviseur kabels en leidingen en heeft in de voorbereidingsfase projectplannen gemaakt en veel overleg gevoerd met netbeheerders. Omdat sprake was van een geïntegreerde contractvorm (UAV-gc), moest bovendien veel aandacht worden besteed aan het aanbestedingsproces om tot een geschikte aannemer te komen.

In de openbare ruimte liggen kabels en leidingen voor elektriciteit, drinkwater, aardgas, afvalwater en telecommunicatie. Omdat er lang geleden een straatfundering is toegepast van zogenaamde slakkenfundering (die met het verstrijken van de tijd keihard is geworden!), kan de bestaande straat alleen met geweld open worden gebroken. Om geen enkel risico te lopen op schade en letsel, moeten alle netten eerst tijdelijk buiten het werkgebied worden gelegd. 

Op de meeste plaatsen kan alleen een stuk van de voortuinen gebruikt worden om tijdelijke noodnetten aan te leggen. Pas hierna kan de aannemer de slakkenfundering uitbreken, om daarna de andere werkzaamheden uit te voeren. Wanneer dit klaar is, legt de nutsaannemer de definitieve netten voor kabels en leidingen aan in een daarvoor bestemde bak in de betonconstructie. Uiteraard ruimt de aannemer daarna de tijdelijke netten weer op en herstellen ze de tuinen.

In de dorpen in Gemeente Woerden met veengrond was relatief veel schade aan huisaansluitingen. De fundering houdt de huizen op de plek, ondertussen zakken de tuinen, de wegen en openbare ruimte. Als gevolg van de bodemdaling stond het waterpeil soms gelijk met het straatniveau. Hierdoor was regelmatig sprake van wateroverlast, hinderlijke niveauverschillen (denk aan trapjes naar de voordeuren) en afknappende huisaansluitingen als gevolg van verschillen in zetting*. (*Zetting is het proces waarbij grond wordt samengedrukt vanwege belasting.)

Ondanks ontspanningselementen kunnen leidingen het enorme zettingsverschil niet opvangen, met breuken tot gevolg. In de nieuwe situatie liggen ook de kabels en leidingen op een zettingsvrije plaats. De huisaansluitingen komen op een EPS (piepschuim) strook te liggen onder het pad naar de voordeur. Alleen bij de overgang van de betonconstructie naar de omliggende straten buiten het dorp moeten flexibele delen worden aangebracht om verschilzettingen op te kunnen vangen.

De voornaamste taak in de voorfase was om een zo efficiënt mogelijke fasering en uitvoeringsmethode voor te schrijven, terwijl de oplossingsvrijheid van de civiele aannemer niet teveel mocht worden beperkt. Dit vereiste veel overleggen met de netbeheerders en later met de civiele aannemer en nutsaannemer. Om de belangen van bewoners goed in beeld te krijgen, is ook tijdens bewonersavonden en participatiesessies uitvoerig aandacht besteed aan kabel- en leidingwerkzaamheden. 

Hoewel deze het grootste gedeelte van de tijd onzichtbaar in de grond liggen, zijn ze van groot belang voor de manier waarop het project wordt uitgevoerd. Voor de waterleiding is uiteindelijk bedacht om deze van het tijdelijke tracé naar een definitieve ligging te schuiven, zonder deze te onderbreken. Dit scheelt voor Vitens aanzienlijk veel kosten, maar levert wel een uitdaging op voor de ondergrondse ordening en de positionering van de leidingen. Immers, er kan maar een korte afstand worden overbrugt omdat de leidingen maar enigszins flexibel zijn.

Langs De Kanis loopt een drinkwatertransportleiding van Vitens die de nabije omgeving van De Kanis van drinkwater voorziet. Onderbreking van de leiding moet zoveel mogelijk worden voorkomen, anders zit een groot gebied met veel agrarische bedrijven tijdelijk zonder drinkwater. 

Omdat ook onder de drinkwatertransportleiding een betonconstructie moet worden aangelegd, is verlegging van de leiding onvermijdelijk. Om de impact te beperken, is voorgeschreven dat de civiele aannemer een werkwijze bedenkt waarbij de leiding maar één keer onderbroken hoeft te worden.

In dit project heeft de gemeente de aannemer enige vrijheid gegeven om een fasering te bedenken die de minste overlast oplevert voor bewoners. Daarbij is de aannemer wel gebonden aan een aantal voorwaarden, waaronder bereikbaarheid van woningen voor nood- en hulpdiensten. De ondergrondse netten kunnen immers niet zomaar worden onderbroken. Daarnaast is het wenselijk om kabels en leidingen in zo lang mogelijke stukken te verleggen. 

Dit scheelt kwetsbare las- en mofverbindingen in de kabels en bovendien hoeft de drinkwaterkwaliteit in het leidingnet minder vaak getest te worden. Van tevoren is uitgebreid stilgestaan tussen de gemeente en de netbeheerders over de voorwaarden voor de fasering, zodat zoveel mogelijk in een treintje achter elkaar aan kan worden gewerkt. Op die manier kunnen de aannemers doorwerken zonder elkaar te hinderen. Ook mag er nooit op twee verschillende plekken worden gewerkt als daarmee de bereikbaarheid in het geding komt. Een ingewikkelde klus!

Het is belangrijk dat alle bewoners thuis zijn bij het overzetten van de oude naar de tijdelijke netten, en later van de tijdelijke netten naar de nieuwe, definitieve netten. 

Zolang een huisaansluiting nog niet is overgezet, kan de nutsaannemer het oude net niet uit bedrijf schakelen. Dit zou immers kunnen leiden tot het uitvallen van koelkasten of een duur aquarium!

Om de kabel- en leidingwerkzaamheden in een droog, obstakelvrij tracé te kunnen uitvoeren, moet de aannemer een ‘gespreid bedje’ opleveren. Eerst moeten bestratingen, beplanting en tuinhekjes en -muurtjes worden weggehaald. In sommige gevallen zijn ook de opritten onderheid, wat een flink obstakel oplevert! 

Aangezien in de oorspronkelijke situatie de grondwaterstand bijna op maaiveldniveau stond, is een drainbuis geplaatst zodat de sleuf wordt bemalen. Dit moet op zo’n manier gebeuren dat de grondwaterstand niet te diep wegzakt. Immers komen de funderingspalen van de woningen dan droog te vallen, wat tot paalrot kan leiden. De tijdelijke netten en de drainbuis liggen daarom zo hoog mogelijk, zonder dat deze hinderlijk in de weg liggen voor bewoners.

Meer weten?

Ben je benieuwd welke organisatorische en juridische aspecten komen kijken bij een project als de reconstructie van De Kanis? Wil je weten hoe de verdeling van taken en –verantwoordelijkheden tussen een gemeente, netbeheerders, de civiele aannemer en de nutsaannemer is geregeld? Lees meer over kabel- en leidingadvies bij GOconnectIT  of schrijf je in voor de training ‘Kabels en leidingen (tijdig) verlegd voor het project’.